به نام خداوند سمیع و بصیر 

معاونت تحقیقات و فناوری مرکز آموزشی-درمانی امام خمینی(ره) ارومیه

برنامه استراتژیک واحد توسعه تحقیقات بالینی -  سال1404-1401

. 10.. 13

اعضای شورای پژوهشی واحد توسعه تحقیقات بالینی:

مقدمه

پژوهش های بالینی از اهمیت فوق العاده ای به جهت تاثیر آن بر درمان، پیشگیری بیماری ها و توصیف موارد جدید ونادر، کنترل بیماری های شایع منطقه و همچنین امکان انجام مداخلات اثربخش برخوردار است لیکن موانع متعددی در راستای به کارگیری ابزار پژوهش و برخورداری جامعه از نتایج آن وجود دارد.

تلاش جهت توسعه پژوهش های کاربردی و گسترش مرزهای دانش  موجب شکل گیری تفکرحمایت از تحقیقات بالینی با استفاده از ظرفیتهای بالقوه بیمارستان ها و اعضا هیئت علمی در بیمارستان های آموزشی درمانی ازطرف معاونت تحقیقات و فنآوری وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی شد.

بر این اساس واحدهای توسعه تحقیقات بالینی و شوراهای پژوهشی بیمارستانها با هدف ترغیب و توانمند سازی اعضای هیئت علمی و فراهم نمودن تسهیلات جهت انجام پژوهش در بیمارستان‌های آموزشی تشکیل شده اند.

در این راستا حوزه معاونت پژوهشی دانشگاه نیز پیشنهاد راه اندازی و استقرار این واحد را در بیمارستان امام خمینی ارومیه  به وزارت متبوعه ارسال نمود که بحمدالله مورد موافقت قرار گرفت.

این مرکز انتظار دارد با کمک و همراهی اعضاء محترم هیئت علمی بیمارستان اقدامات موثری را در جهت ساماندهی تحقیقات دانشجویی، پایان نامه ها و طرح های تحقیقاتی در راستای کاربردی کردن آنها و تولید علم در قالب مقالات ، سخنرانی ها و روشها و... به مرحله عمل در آورد.

 وضعیت موجود

پژوهش های پزشکی و بالینی که با گسترش شناخت عوامل بیماری‌زا و اقدامات و پیشگیری‌های لازم  می تواند موجب ارتقای سطح علمی نیروی انسانی و رشد و بالندگی در توسعه بهینه اقتصادی و اجتماعی شود، متاسفانه عوامل بازدارنده متعددی از قبیل ضعف شدید در سیاست گذاری های کلان پژوهشی، فقدان نظام اولویت‌گذاری، عدم وجود ارتباط شبکه‌ای بین پژوهشگران، ضعف شدید در زیر ساخت های پژوهشی در کشور و فقدان قابلیت ها و توانمندی های پژوهشی در سطوح مختلف باعث شده است که محقیقن دستاورد در خور توجهی از تلاش های پژوهشگرانه خود در بخش بالینی نداشته باشند.

بخشی از موانع موجود در تحقیقات بالینی می‌تواند به مواردی نظیر سیاست گذاری های غیرمنطبق بر رسالت آموزشی و پژوهشی در دانشگاه ها، نامناسب بودن نظام آموزش بالینی برای تربیت پژوهشگر، ارزش‌گذاری ضعیف و نامناسب برای فعالیت‌های پژوهشی، شفاف نبودن وظایف پژوهشی هیأت علمی، عدم وجود ساختار پژوهشی در گروه های بالینی، ضعف نظام اطلاعات پایه در بخش بالینی (مراکز پزشکی، بانکهای اطلاعاتی)، هدفدار نبودن برنامه‌های پژوهشی علوم بالینی و ضعف شدید ارتباط بین گروه های بالینی با گروه های علوم پایه، صنعت، آمار و اپیدمیولوژی اطلاق گردد. ولی آنچه در حال حاضر به چشم می خورد عواملی از قبیل نداشتن انگیزه برای تحقیق به دلیل عدم پاسخ به نیازهای مالی محقق، حاکمیت بوروکراسی محض بر مسائل مالی و اداری تحقیق، بی‌میلی اساتید به ارتقاء علمی، جدی نبودن سهم تحقیق بر ارتقاء و احساس وجود روابط به جای ضوابط برای تصویب طرح‌ها و فرآیندهای توسعه تحقیق در سطح ملی است. از طرف دیگر نداشتن مهارت کافی در زمینه متدولوژی تحقیق، زبان خارجی، روش دسترسی به منابع، استفاده از رایانه، نحوه نگارش مقاله و پایین بودن سطح کیفی برخی پژوهشگران کشور نیز واقعیتی است که نمی توان براحتی از کنار آن رد شد.

عدم وجود امکانات لجستیکی نیز مزید بر علت می باشد. چرا که محدودیت دسترسی به منابع اعم از نیروی انسانی به عنوان همکار، تجهیزات و مواد مصرفی به خصوص در پروژه‌هایی که ارز خارجی مورد نیاز است، دریافت منابع کامل کتب و ژورنال‌ها و ... و در بخش مربوط به موضوع تحقیق و انتشار نتایج آن می‌توان مواردی نظیر تکراری بودن موضوعات، عدم رعایت روش نظام‌یافته در امر تحقیق پیرامون موضوع انتخابی، مشکلات پذیرش مقالات در مجلات معتبر خارجی بدلیل ضعف متدولوژی و احیاناً موضوعات سیاسی و همچنین مشکلات مالی و کسب روادید در خصوص ارایه مقالات در سمینارها و کنفرانس های خارج از کشور نیز مشکلاتی هستند که محققین ما با آنها درگیر هستند.

در یک بررسی که با هدف تعیین موانع تحقیق در ایران انجام شد از نظر محققین 3 عامل عمده محدود کننده تحقیقات، عدم وجود فرهنگ کار گروهی، قوانین و مقررات محدود کننده مالی و اداری و دیوانسالاری اداری حاکم بر بررسی و تصویب طرح‌ها عنوان گردید.

نقش گسترده دانشگاه ها در پژوهش هر کشور، تنها به حمایت مالی و علمی از مراکز و طرح های تحقیقاتی محدود نمی‌شود، تربیت و پرورش پژوهشگران از موارد مهمی است که لازمه حفظ نقش دانشگا ها را در امر توسعه پایدار هر کشور پررنگ‌تر می‌کند.

بر اساس اهمیت تحقیقات بالینی کاربردی و نقش آن در ارتقاء سلامت کشور و از جهت دیگر با توجه به ضعف کیفی و کمی در اینگونه پژوهش‌ها در مجموعه تلاش های پژوهشی دانشگاه های کشور و با توجه به اهداف برنامه چهارم توسعه پزشکی که مراکز « درمانی آموزشی» به مراکز « آموزشی، پژوهشی و درمانی» تبدیل خواهند شد، ضرورت تشکیل واحدهای پژوهشی بالینی در درون فیلد آموزشی درمانی که همان بیمارستان ها می‌باشند اجتناب‌ ناپذیر است. هدف این واحد ایجاد و ارتقاء توانمندی های پژوهشی و تشویق و ترغیب اعضاء هیئت علمی در انجام پژوهش‌های بالینی می‌باشد.

1. رسالت (ماموریت) Mission

توسعه کمی و کیفی پژوهش های بالینی و هدایت آنها در جهت بکار گیری نتایج تحقیقات کاربردی و بنیادی

2. چشم انداز (دورنما) Vision

این واحد به عنوان یک مرکز توسعه تحقیقاتی خلاق و پیشرو در زمینه پژوهش های بالینی با گروه های پژوهشی متعدد در سطح کشور و منطقه  شناخته خواهد شد.

3. ارزش ها (Values)

7. رعایت استانداردها و آداب پذیرفته شده ملی و بین المللی در طراحی و اجرای تحقیقات بالینی
8. حفظ محرمانه بودن اطلاعات و رعایت اخلاق در پژوهش
9. پایبند بودن به کار تیمی و انجام تحقیقات بالینی صحیح و سالم
10. رعایت حقوق مادی و معنوی کلیه پرسنل و پژوهشگران مرکز
11. فراهم سازی فرصت عادلانه استفاده از امکانات تحقیق برای علاقمندان
12. تربیت نیروهای متخصص پژوهشگر و کارآمد
13. توجه به تولید علم و جذب منابع خارج از سیستم

4. ذینفعان

7. مردم و جامعه
8. دانشگاه های علوم پزشکی و سایر مراکر تحقیقاتی
9. جامعه پزشکی و بهداشتی (متخصصین، کارشناسان، تکنسین ها و دانشجویان)
10. سازمانهای منطقه ای و بین المللی
11. پرسنل مرکز

 تحلیل عوامل درونی

5. نقاط قوت (Strengths (S

7. S₁: مطرح بودن مرکز آموزشی-درمانی امام خمینی (ره) بعنوان مرکز ریفرال در استان
8. S₂: وجود گروه های آموزشی متعدد و حضور اساتید مجرب و متخصص
9. S₃: حضور دانشجویان در تمام مقاطع اعم از دکتری تخصصی، دکتری عمومی، کارشناس ارشد و کارشناسی
10. S₄: دسترسی به داده ها و اطلاعات بیماران
11. S₅: وجود امکانات تشخیصی و درمانی
12. S₆: برگزاری جلسات منظم شورای پژوهشی
13. S7: حضور مداوم مشاوران اپیدمیولوژی و متخصص زبان انگلیسی در واحد

6. نقاط ضعف Weaknesses (W)

7. W₁: کمبود فرصت اعضاء هیئت علمی بالینی برای پژوهش
8. W₂: عدم تخصیص منابع مالی کافی و به موقع
9. W₃: سرعت پائین اینترنت جهت جستجو در سایت های معتبر علمی
10. W_4: فضای فیزیکی نامناسب

تحلیل عوامل بیرونی

7. فرصت ها Opportunities (O)

7. O₁: سیاست حمایتی وزارت متبوع و دانشگاه از طرح های تحقیقاتی
8. O₂: امکان انجام طرح های تحقیقاتی مشترک از طریق لینک شدن با سایر دانشگا ها و مراکز تحقیقاتی در کشور
9. O₃: نگرش مثبت و توجه مسئولین به اهمیت تحقیقات بالینی
10. O₄: استفاده از گرنت های بیرون دانشگاه
11. O₅: استفاده از پتانسیل اساتید سایر دانشگاه های کشور برای برگزاری کارگاهای مشترک
12. O₆: بسترسازی انجام کارهای تحقیقاتی در بین دانشجویان جوان و علاقه مند
13. O7: کسب رتبه 6 در ارزشیابی سال 1400 در بین دانشگاه های تیپ 2

8. تهدیدها Threats (T)

7. T₁: پایین بودن تخصیص مالی و اعتبارات تحقیقات در سطح کشور و دانشگاه
8. T₂: عدم وجود گرانت های حمایتی برای تحقیقات در سطح دانشگاه
9. T₃: نوپا بودن واحد تحقیقات بالینی
10. T₄: عدم نیازسنجی مناسب تحقیقات با نیازهای جامعه
11. T₅: عدم ثبت منسجم داده های مربوط به بیماران در اکثر بیماری ها

 اهداف

×     اهداف کلی

 - توسعه کمی وکیفی پژوهش های بالینی و هدایت آنها به سوی اولویتهای این واحد با همکاری شورای پژوهشی بیمارستان امام خمینی ارومیه برای رسیدن به اهداف اختصاصی.

×     اهداف اختصاصی(Goals)

1. G1: تشویق و ترغیب محققین جهت پژوهش های بالینی در سطح دانشگاه
2. G2: فراهم آوردن تسهیلات موردنیاز پژوهش های بالینی
3. G3: توانمندسازی اعضای هیئت علمی، دانشجویان و سایر محققین
4. G4: ارتقا کمی و کیفی مقالات پژوهشی
5. G5: حمایت مالی از پژوهشهای بالینی

استراتژی ها Strategy))

×     استراتژی های  هدف اختصاصی اول(تشویق و ترغیب محققین جهت پژوهشهای بالینی در دانشگاه)

1. S₁: پیگیری اختصاص امتیاز خاص جهت ارتقاء برای کارهای تحقیقاتی بالینی و پایان نامه های بالینی در مقایسه با کارهای توصیفی که اساتید بالینی راهنمایی آنها را برای اینترن ها و رزیدنت ها تقبل می کنند. این استراتژی بر اساس مقایسه کار صرف شده برای یک پایان نامه توصیفی و پایان نامه بالینی به صورت مدون و مستند
2. S₂: برگزاری دوره های عملی و کارگاهی روش تحقیق بالینی بر اساس نیازسنجی از اعضای محترم هیئت علمی بیمارستان که با استفاده از نیروهای علاقمند خود مرکز و نیز بهره گیری از اساتید سایر دانشگاه ها با مساعدت معاونت محترم تحقیقات و فناوری دانشگاه و ارائه ی گواهی حضور و شرکت در کارگاه عملی
3. S₃: برگزاری کارگاه در خصوص تهیه و تدوین طرح تحقیقاتی و پوپوزال نویسی برای اساتید، رزیدنت ها و اینترن ها بر اساس سیاست های استراتژی دوم
4. S₄: تکمیل CV اعضای شورای پژوهشی و اساتید هیئت علمی جهت بارگذاری در وب سایت مرکز
5. S₅: ویراستاری مقالات انگلیسی اعضای هیئت علمی توسط متخصص زبان انگلیسی واحد

×     استراتژی های هدف اختصاصی دوم (فراهم آوردن تسهیلات مورد نیاز پژوهش های بالینی)

1. S₁: مساعدت معاونت تحقیقات و فناوری دانشگاه و ریایت بیمارستان در خصوص بهبود فضای فیزکی
2. S₂: تجهیز واحد توسعه تحقیقات بالینی به منابع سخت افزاری از جمله کامپتوتر، پرینتر،....
3. S₃: طراحی سایت برای واحد توسعه تحقیقات بالینی به عنوان یک پل ارتباطی بین واحد و محققین به منظور آگاهی از برنامه های آموزشی، اولویت های تحقیقاتی، طرح های تحقیقاتی در حال اجرا، دستاوردها، ارتباط با سایر واحد ها و ... که توسط مرکز کامپیوتر دانشگاه و بیمارستان عملیاتی شده است.
4. S₄: حضور مداوم متخصصان اپیدمیولوژی جهت راهنمایی و ارائه مشاوره برای اعضای هیئت علمی/ محققین و دانشجویان از انتخاب موضوع تا تهیه گزارش پایانی

×     استراتژی های هدف اختصاصی سوم (توانمند سازی اعضای هیئت علمی، دانشجویان و سایر محققین)

1. S₁: آموزش چگونگی جستجوی منابع تحقیقاتی برای اساتید، رزیدنت ها و اینترن ها و سایر محققین به منظور هدفمند کردن جستجو در وب ها و دستیابی به مقالات معتبر
2. S₂: آموزش نحوه تهیه مقاله و تعیین مجله مناسب جهت ارسال مقاله توسط متخصصین اپیدمیولوژی و متخصص زبان انگلیسی واحد
3. S₃: آموزش چگونگی ورود اطلاعات در نرم افزارهای آماری توسط متخصصین اپیدمیولوژی مستقر در واحد
4. S₄: آموزش مقدماتی Excel  و SPSS و سایر نرم افزارهای آماری بنا به درخواست برای محققین در تمام سطوح
5. S₅: آموزش چگونگی تهیه پروپوزال برای دانشجویان محترم پزشکی، کارشناسی ارشد و رزیدنت ها توسط متخصصین اپیدمیولوژی مستقر در واحد
6. S₆: برگزاری کارگاه های آموزشی توسط واحد توسعه تحقیقات بالینی

×     استراتژی های هدف اختصاصی چهارم (ارتقا کمی و کیفی مقالات پژوهشی)

1. S₁: ارائه ی مشاوره در طراحی و متدولوژی انواع مطالعات که متخصصین محترم اپیدمیولوژی مستقر در واحد توسعه تحقیقات بالینی با برنامه ریزی مدون جهت اختصاص وقت برای محققین محترم اعضای هیئت علمی ، رزیدنت ها و سایر دانشجویان انحام می دهند.
2. S₂: مشاوره در جهت نحوه تهیه و تنظیم مقاله از نظر رعایت اصول مقاله نویسی ، ویرایش، رعایت نکات دستور زبان انگلیسی توسط متخصص زبان انگلیسی مستقر در واحد
3. S₃: مشاوره در نحوه رفرنس نویسی و آموزش نرم افزار End note
4. S₄: مشاوره جهت چگونگی پذیرش و چاپ مقالات در مجلات معتبر داخلی و خارجی و ارائه اطلاعات مورد نیاز محققین در حیطه های مختلف تحقیقات بالینی در مجلات معتبر
5. S₅: مشاوره در جهت چگونگی چاپ و انتشار کتب بالینی در انتشارات دانشگاه
6. S₆: همکاری با اساتید محترم در جهت استفاده از نتایج کارهای تحقیقاتی آنها برای تهیه مقالات بمنظور افزایش تعداد مقالات

×     استراتژی های هدف اختصاصی پنجم (حمایت مالی از پژوهش های بالینی )

با توجه به اینکه رسیدن به این هدف تابع مقررات مالی دانشگاه می باشد لذا اقدامات عملی نیز بیشتر بر اساس سیاست گزاری های پولی دانشگاه و به طریق اولی وزارت متبوع خواهد بود. معهذا موارد زیر می تواند به صورت پیشنهاداتی در جهت  حمایت مالی از پژوهش های بالینی به مراکز بالاتر تصمیم گیرنده منعکس و پیگیری شود:

1. S1: پاداش مقالات بالینی نسبت به مقالات توصیفی ضریب بیشتری را به خود اختصاص دهد.
2. S2: برای اساتیدی که کارهای تحقیقاتی بالینی انجام می دهند به نسبت کیفیت مقاله ای که به چاپ رسانده اند در پرداخت کارانه تقدم زمانی در نظر گرفته شود.
3. S3: با توجه به صرف وقت بیشتری که استاد بالینی برای انجام یک تحقیق یا راهنمایی پایان نامه بالینی صرف می کنند حق الزحمه ای تحت عنوان مثلا پژوهانه در نظر گرفته شود.